معرفی کتاب آیینه جادو تالیف سید مرتضی آوینی
این
کتاب، ثمره ی تجربه ی ده سال مستند سازی آوینی است. اما آن چه این کتاب را از دیگر
کتب سینمایی متمایز می سازد، نگاه فلسفی-عرفانی حاکم بر مباحث آن است. نگاهی که
برای آن،داشتن تخصص سینمایی کافی نیست.
جلد اول از مجموعه سه جلدی « آینه جادو» مقالات نویسنده در
طی سالهای 67 تا 69 را در بر می
گیرد. تجربیات نویسنده در زمینه نویسندگی، کارگردانی و بالخصوص مونتاژ بوده است و
خودش می گوید که کلمه به کلمه این حرفها را در پای میز «موویلا» تجربه کرده است. و
البته برای نگاشتن مقالاتی اینچنین، فقط تجربه سینمایی نمی تواند کافی باشد. نگاه
کتاب را از آن لحاظ که دارای هویتی فلسفی و مذهبی نیز هست می توان بدیع و بی سابقه
دانست. عناوین بعضی از بخش های کتاب عبارتنداز: جذابیت در سینما؛ مونتاژ به مثابه
معماری سینما؛ آینه جادو؛ قاب تصویر و زبان سینما؛ جادوی پنهان و خلسه نارسیسی؛ زبان،
تلویزیون و سینما، و اوقات فراغت؛ درباره ارتباطات؛ رمان، سینما و تلویزیون؛
تاملاتی در ماهیت سینما
.
جلد دوم از مجموعه سه جلدی « آینه جادو»، نقدهای سینمایی شهید سید مرتضی آوینی را طی سالهای 71-1368 دربر می گیرد. بخش عمده مقالات این کتاب به نقد و بررسی فیلم های ایرانی در طول پنج دوره جشنواره فیلم فجر71-67 (جشنواره های هفتم تا یازدهم) و ارزیابی سیاستگذاری سینمای ایران در این سال ها اختصاص یافته. نویسنده در چند مورد به آثار سینماگران خارجی که در جشنواره فجر به نمایش درآمده و یا در ایران اکران عمومی گرفته اند نیز پرداخته است. عناوین بعضی از بخش ها عبارتنداز: فرزندان انقلاب در برابر عرصه های تجربه نشده سینما؛ چرا جهان سومی ها «هامون» می سازند؟؛ ان یا نیهیلیسم هامونی؟؛ مضمون عشق در جشنواره نهم؛ سینمای ایران در (دهمین) جشنواره فجر؛ نامه ای به دوست زمان جنگ؛ هبوط به روایت آقای ویم وندرس؛ رقصنده با سرخپوستان؛ عالم هیچکاک.
در جلد سوم، سینما و مردم" عنوان اولین یادداشت این جلد است که به پیوندهای تاریخی سینما و مردم اشاره دارد و حفظ این ارتباط را شرط لازم حیات سینما می داند. به اعتقاد نگارنده، سینمای ایران، بعد از انقلاب، در بازسازی خویش چشم به سینمای آوانگارد اروپا داشته و به همین علت، نتوانسته است مردم را با خود همراه کند. این یادداشت در ویژه نامه سینمایی مجله سوره، سال 1370 به چاپ رسیده است.
"کدام سینما" یادداشتی است که سینمای مولف را مورد نقد قرار می دهد و از جمله پیامد های منفی آن را تولید فیلمنامه های ضعیف می شمارد.
"سینما،مخاطب" شرح سخنرانی نگارنده در سمینار بررسی سینمای پس از انقلاب است که دراسفندماه سال 1370 و توسط دانشکده ی سینما- تئاتر برگزار شده است. آوینی در این فصل مجموعه مسائلی را که طی مدت فعالیت روزنامه نگاری خود در مجله ی سوره عنوان کرده بود، به شکل دیالکتیک مطرح کرده و در پایان نیز به سوالات مطرح شده توسط حاضرین در سمینار پاسخ گفته است. این یادداشت هم در ویژه نامه ی سینمایی سوره در سال 1371 به چاپ رسیده است.
"سینما هنر محض نیست"، با نقد سیستم آموزشی دانشگاه ها شروع می شود. نویسنده در این فصل به ضرورت ایجاد مباحثی با محور فلسفه ی سینما در دانشگاه ها اشاره دارد و آن را یکی از اصلی ترین مسائلی مطرح می کند که در شکل گیری سینما به عنوان منشاء تحولات فرهنگی موثر است.
"سینما، تکنولوژی" مصاحبه ی مجله ی فیلم با مرتضی آوینی است؛ که با محوریت ماهیت سینما و نحوه ی به کارگیری این صنعت گران، به عنوان هنری که دارای مولفه های ایرانی- اسلامی باشد، صورت گرفته است. این مصاحبه در نیمه ی اردیبهشت ماه 1371 در این مجله منتشر شده است.
در فصل "نگاهی دوباره به روایت فتح" طی مصاحبه ی "کتاب مقاومت" با سید مرتضی آوینی چگونگی شکل گیری مجموعه های مستند روایت فتح و مسائل فنی آن مورد بررسی قرار گرفته است. این گفت و گو در تابستان 1370 صورت گرفته است و در شماره ی چهارم کتاب مقاومت استفاده شده است.
آنچه در یادداشت "واقعیت در سینمای مستند" مطرح شده تعریف واحدی از تعابیر "واقعیت و حقیقت" است. و در ادامه به تمهیداتی اشاره می کند که برای انعکاس واقعیت در مجموعه ی روایت فتح به کار بسته می شده است. این یادداشت در اسفند 1368در مجله سوره درج شده است.
"جایگاه فیلم کوتاه در سینمای ایران"، مصاحبه ای کوتاه است که آوینی در آن به شاخصه ها و تفاوت های فیلم کوتاه در قیاس با فیلم بلند اشاره کرده است."درباره ی سینمای کودکان" هم یادداشتی است که در سوره ی دوره ی دوم، خرداد 1368 منتشر شده است.
