معرفی کتاب فرهنگ سخنان امام جواد(ع)

کتاب فرهنگ سخنان امام جواد (ع) ترجمه ای از کتاب موسوعه کلمات الامام الجواد (ع) است. این ترجمه به دست آقای مسلم صاحبی انجام شده و اصل کتاب نیز به دست حسین سجادی تبار،‌ محمود شریفی، علی غلامی و بهاء الدین قهرمانی نژاد شائق جمع آوری شده است. این کار به سفارش گروه حدیث پژوهشکده باقرالعلوم (ع)‌ به انجام رسیده است.
شیوه و روش گردآوری این مجموعه، همان شیوه گردآوری فرهنگ جامع سخنان امام حسین (ع) است که مطالب و محتوای آن را شامل چهار فصل می کند:

فصل اول: سخنان امام جواد علیه السلام در احکام
فصل دوم: سخنان امام جواد علیه السلام در عقاید
فصل سوم: سخنان امام جواد علیه السلام در اخلاق
فصل چهارم: سخنان امام جواد علیه السلام در دعاها،‌ ذکرها و زیارت ها.

در میان روایات بخش عقاید روایات توحید واسماء و صفات در باب توحید به نه روایت می رسد. در یک روایت در باب توحید، امام جواد (ع)‌ در جواب شخصی که درباره به وهم و تصور آمدن خدا وند از امام (ع) سوال میکند آمده است:‌ خداوند چیز است ولی در عقل و خرد نمی گنجد و حدّ و مرزی بر نمی تابد. بنابراین آنچه در وهم تو آید جز او است. هیچ چیز با وی شباهت ندارد و اوهام وی را در نمی یابند. (ص9 به نقل از اصول کافی).
در باب بعدی یعنی نبوت روایتی وارد شده که با حضرت جواد (ع) با تشبیه خود به حضرت عیسی (ع) شباهت خود را با پیامبران ابراز می کند. روایت این است: دایه امام جواد (ع) به حضرت عرض می کند که تو را در اندیشه و تفکر می بینم،‌گویا بزرگ شده ای؟ حضرت به خانمی که از او نگهداری می کرد فرمود: همان عیسی بن مریم بیمار می شد در حالی که خردسال بود. پس داروی درد خود را برای مادرش توصیف می نمود وهنگامی که آن را میل می کرد می گریست. مادرش می گفت پسرکم بی گمان تو را به آنچه به من آموختی درمان کردم. حضرت عیسی (ع) به مادرش اظهار میداشت: حکم،‌حکم پیامبرانه است و خلق و خو،‌ خلق و خوی کودکانه است. (ص17 بنقل از اثبات الوصیه)
فصل دوم روایات مربوط به احکام است که طبق چینش کتب فقهی از صلاه شروع و به حدود ودیات ختم می شود؛ همانطور که در فصل سوم تلاش شده است که روایات اخلاقی جمع آوری شود. اما معلوم نیست که با چه وجهی به نقلی از امام جواد ع درباره درمان هپاتیت با مرغ سنگخوار استناد کرده است. (ص279) فصل چهارم کتاب نیز به ادعیه و زیارات و تعویذهای حضرت جواد (ع) مربوط می شود.
فصل مربوط به عقاید بیشترین صفحات را به خود اختصاص داده است. این می تواند نشان دهنده وضعیت متفاوت این دوره از دوره های ائمه دیگر باشد؛‌ یعنی دوره افزونی دغدغه های کلامی و معرفتی که با توجه به استیلای سیاسی معتزله این امر خیلی عجیب به نظر نمی رسد. هر چند به نظر، جمع آورندگان موسوعه از این جهت دچار اشتباه شده اند که بسیاری از روایات غیر مرتبط با عقاید را نیز در این ابواب گنجانده اند؛‌ مثلا روایات تفسیری که همه آنها در باب عقاید نیستند. هم چنین بخش نامه ها که بسیاری از آنها در حوزه عقاید نیستند ولی در بخش عقاید آمده اند. در کل به نظر می آید اگر گردآورندگان این مجموعه خود را ملزم به رعایت چارچوب موسوعه امام حسین (ع) نمی کردند این کار از نطم منطقی بهتری برخوردار می شد.

این کتاب در یک جلد با قطع وزیری و جلد گالینگور در 330 صفحه توسط شرکت چاپ ونشر بین الملل تهران در سال 1387 برای بار اول به چاپ رسیده است. نحوه ارائه کتابنامه در این اثر به دلیل استفاده از منابع کم رجوع مطلوب نیست. مثلا ارجاعات کتاب به کتاب کافی از موسسه دارلتعارف لبنان است در حالی که کافی موجود در نرم افزار معروف نور الانوار به انتشارات اسلامیه مربوط است. همین امر در مورد اثبات الوصیه نیز صدق می کند. ضمنا کتاب فاقد نمایه و فهرست اعلام و اماکن و غیره است. اما به هر صورت برای مطالعه عمومی خواننده فارسی زبان و آشنایی با کلمات گهربار امام جواد (ع)‌ کتاب مناسبی به نظر می رسد.